top of page

Μήπως έχω εθιστεί στα άσχημα νέα;

Σε μια εποχή όπου όλα μοιάζουν να πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο, ο εθισμός στα άσχημα νέα αποτελεί πραγματική απειλή.


Θα είμαι ειλικρινής. Χρειάστηκα χρόνο μέχρι να πάρω την απόφαση να γράψω το συγκεκριμένο άρθρο. Με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω μας -πανδημία, δολοφονίες, πυρκαγιές, και πόσα ακόμη- καταλαβαίνω πως είναι πραγματικά δύσκολο να πάρουμε τα μάτια μας από τις οθόνες. Οι περισσότεροι από εμάς βρισκόμαστε μέσα σε μια δύνη αρνητικών ειδήσεων, μη μπορώντας πια να επικεντρωθούμε σε κάτι διαφορετικο. Οι ώρες που περνάμε στο διαδίκτυο είναι ως επί το πλείστον αφιερωμένες στην βαθύτερη ενημέρωσή μας πάνω σε αυτό που μας... καίει και η τηλεόραση παίζει τα νέα ξανά και ξανά και ξανά. Δεν έχω σκοπό να κατακρίνω τη συγκεκριμένη συμπεριφορά, αλλά να χτυπήσω λίγο το καμπανάκι για τα πιθανά επακόλουθα αυτής. Είμαι κι εγώ παθούσα και κατανοώ απόλυτα.


Τις προηγούμενες μέρες κι εγώ, όπως πολλοί Έλληνες, δεν μπορούσα να ξεκολλήσω από όλα όσα συνέβαιναν: διάβαζα άρθρα σε ονλάιν εφημερίδες, έμπαινα σε ομάδες ενημέρωσης στο Facebook, η τηλεόραση έπαιζε το ένα βίντεο μετά το άλλο. Τα βράδια αργούσα να κοιμηθώ γιατί δυσκολευόμουν να αφήσω κάτω το τηλέφωνο. Ένιωθα την ανάγκη να μαθαίνω αμέσως τα νεότερα, τα γιατί και τα πώς. Η πατρίδα μου καιγόταν κι εγώ ήμουν μακριά της χωρίς να μπορώ να βοηθήσω.


Κάποια στιγμή ένιωσα τον κόμπο που ήδη είχε σφίξει το στομάχι μου, να μου προκαλεί

δυσφορία. Παράτησα το κινητό στο τραπεζάκι, έσβησα την τηλεόραση και βγήκα έξω στην αυλή, κοίταξα τον ουρανό και πήρα μια βαθιά ανάσα. Η καρδιά μου χτυπούσε δυνατά και ήμουν έτοιμη να βάλω τα κλάματα. Κοίταξα γύρω μου τα δέντρα και τα φανταζόμουν να παίρνουν φωτιά και να γίνονται στάχτη. Στα αυτιά μου αντηχούσαν οι φωνές των ανθρώπων που έχαναν τα πάντα, ένιωθα μέσα μου τον σπαραγμό και την οργή τους. Ανάσα βαθιά. Σιωπή. Τι μου συνέβαινε;


Είχα ταυτιστεί.

Τα άσχημα νέα χτυπούν διαφορετικά


Τι είναι αυτό που μας κάνει να κολλάμε περισσότερο σε μια άσχημη είδηση; Τι μας τραβάει στο να κάνουμε κλικ σε εκείνο το άρθρο με τον δραματικό τίτλο;


Ο εγκέφαλός μας ανταποκρίνεται στα άσχημα νέα με έναν τρόπο που τον κάνει να κολλάει πολύ πιο εύκολα απ' ότι θα έκανε με ίδιας βαρύτητας καλά νεα. Οτιδήποτε αρνητικό συμβαίνει απευθείας σε μας ή γύρω μας, οτιδήποτε μας πονάει, μας θυμώνει, μας στεναχωρεί (όπως για παράδειγμα κάποια αρνητικά σχόλια που μπορεί να δεχτούμε, η σειρήνα ενός ασθενοφόρου, άσχημα νέα, ή μια επικίνδυνη κατάσταση) ερεθίζει το νευρικό μας σύστημα. Όταν διαβάζουμε ένα άρθρο για κάποιο δυσάρεστο γεγονός, αυτό που κάνουμε είναι να δημιουργούμε την εικόνα του στο μυαλό μας. Κάποιες φορές, αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Ωστόσο, όταν διαβάζουμε τα (άσχημα) νέα συνήθως βρισκόμαστε κάπου ασφαλείς. Έτσι, πολύ συχνά δεν συνειδητοποιούμε την επηρροή που έχουν πάνω μας.


Το μυαλό μας προσπαθεί να μας προστατέψει


Βλέπουμε τα νέα. Διαβάζουμε άρθρα. Προσπαθούμε να βρούμε τι κρύβεται από πίσω. Μπαίνουμε στη θέση αυτών που έχουν πληγεί. Τι θα κάναμε εμείς στη θέση τους; Τι θα κάνουμε αν μας τύχει κάτι παρόμοιο; Φοβόμαστε για το αύριο, για εμάς, για τους αγαπημένους μας.


Το μυαλό μας μπαίνει σε εγρήγορση και προετοιμάζεται για να αντιμετωπίσει μια δυσάρεστη κατάσταση. Ενεργοποιείται ο αυτόνομος μηχανισμός επιβίωσης, ευρέως γνωστός ως "μάχη ή φυγή" (fight or flight). Ο μηχανισμός αυτός είναι συνδεδεμένος με τα παλαιότερα -εξελικτικά- τμήματα του εγκεφάλου και του νευρικού μας συστήματος. Είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης από την πιο πρωτόγονη μορφή της και λειτουργεί αυτόνομα.



Αυτό το σύστημα ενεργοποιείται όταν, για παράδειγμα, νιώσουμε κάποιον ξένο μέσα στο σπίτι μας μέσα στα άγρια μεσάνυχτα, όταν δούμε ένα φίδι, ή όταν νιώσουμε σεισμό. Σήματα στέλνονται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του ενεργοποιεί τα επινεφρίδια που απελευθερώνουν ορμόνες, οι οποίες περιλαμβάνουν κυρίως την αδρεναλίνη, τη νοραδρεναλίνη και την κορτιζόλη. Καταστέλλονται λειτουργίες του οργανισμού οι οποίες εκείνη τη στιγμή δεν χρειάζονται (όπως είναι η πέψη, για παράδειγμα), αυξάνεται η αρτηριακή πίεση, οι ρυθμοί της καρδιάς και της αναπνοής, μειώνεται η περιφερειακή όραση για να επικεντρωθούμε στην απειλή, αυξάνεται η εφίδρωση για να κρατήσουμε δροσερούς τους μύες οι οποίοι βρίσκονται σε υπερένταση.


Όταν περάσει ο κίνδυνος, το σώμα μας επανέρχεται στη φυσιολογική του κατάσταση μέσα σε 20 με 60 λεπτά.


Τι γίνεται, όμως, όταν δεν υπάρχει πραγματική απειλή;

Το να καθόμαστε στον καναπέ μας και να βλέπουμε τα νέα στην τηλεόραση ή να τα διαβάζουμε σε μια εφημερίδα ή στο διαδίκτυο, προκαλεί πολλές από τις παραπάνω αντιδράσεις στον οργανισμό μας, σε διαφορετικό βαθμό αναλόγως τον αποδέκτη και την περίπτωση. Μπορούμε, όμως, αντικειμενικά να πούμε ότι εκείνη τη στιγμή δεν βρισκόμαστε σε άμεσο κίνδυνο.


Ο καθηγητής ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Sussex, Graham Davey, επισημαίνει πως "ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα νέα αλλά και ο τρόπος με τον οποίο έχουμε πρόσβαση σε αυτά, έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 15 με 20 χρόνια" κρούωντας τον κώδωνα του κινδύνου για τις βλάβες που μπορεί να προκαλέσουν στην ψυχική μας υγεία. Φυσικά, όλοι μας έχουμε συνειδητοποιήσει ότι τα νέα παρουσιάζονται πλέον συνοδεία εικόνας, πολύ συχνά από υλικό βιντεοσκοπημένο από απλούς ανθρώπους που έτυχε να βρίσκονται εκεί την δύσκολη στιγμή. Σύμφωνα με τον καθηγητή, όλα αυτά μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα έντονου και απότομου στρες, όπως προβλήματα ύπνου, εναλλαγές στη διάθεση ή επιθετική συμπεριφορά, ακόμη και μετατραυματικό σύνδρομο.



Μια από τις έρευνες του Davey έδειξε πως τα αρνητικά νέα που παρακολουθούμε στην τηλεόραση αποτελούν απειλή για τη διάθεσή μας, και μάλιστα προκαλούν λύπη και άγχος. Πιο σημαντικό, ίσως, είναι το ότι αυτή η αλλαγή στη διάθεση εντείνει τα άγχη και τις ανησυχίες που ήδη έχει ο αποδέκτης των ειδήσεων, ακόμα και αυτά που δεν είναι άμεσα συσχετιζόμενα με τις ειδήσεις που προβάλλονται εκείνη τη στιγμή.


Δεν είναι, όμως, μόνο το στρες και το άγχος που μας προκαλούν οι ειδήσεις τα οποία θα έπρεπε να μας ανησυχούν, καθώς αυτά αλλά και άλλα ψυχολογικά επακόλουθα μπορούν να πυροδοτήσουν σωματικές παθήσεις. Οι ορμόνες που αναφέρονται παραπάνω, και κυρίως η κορτιζόλη, έχει αποδειχθεί ότι συνδέονται άμεσα με φλεγμονές που σχετίζονται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, καρδιαγγειακές παθήσεις και άλλα σοβαρά ζητήματα υγείας.


Αφού οι ειδήσεις μας κάνουν τόσο κακό, γιατί εθιζόμαστε σε αυτές;


Η επιβίωσή μας εξαρτάται, εκτός από το να εντοπίζουμε αυτά που χρειαζόμαστε για να ζήσουμε (τροφή, στέγη, συντροφικότητα κλπ) και από το να αποφεύγουμε τον κίνδυνο. Για την ακρίβεια, το να αποφεύγουμε τον κίνδυνο αποτελεί προτεραιότητα. Το μυαλό μας είναι προγραμματισμένο με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορεί να εντοπίζει τις απειλές άμεσα. Έτσι, οι δυσάρεστες πληροφορίες που λαμβάνουμε από τα νέα ενεργοποιούν αυτό το σύστημα με αποτέλεσμα να δυσκολευόμαστε να αγνοήσουμε τα αρνητικά και να μην μπορούμε να δώσουμε σημασία στα θετικά που υπάρχουν γύρω μας. Τα νέα που επιλέγουμε να παρακολουθήσουμε αντανακλούν ακριβώς αυτό το φαινόμενο.


Μπορεί το μυαλό μας να απορροφάται εύκολα από τα τελευταία νέα, όμως δύσκολα μπορούμε να πούμε ότι όλα τα νέα αποτελούν πραγματική ενημέρωση. Σύμφωνα με την Loretta Breuning, πρώην καθηγήτρια management στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, πολλές από τις απόψεις και πολλά από τα σχόλια που περνούν για ανάλυση της επικαιρότητας αντιστοιχούν σε επίπεδο "κουτσομπολιού στο κυλικείο της δουλειάς". "Υπάρχει αυτή η ιδέα του ότι πρέπει να παρακολουθείς τα νέα για να θεωρείσαι ενημερωμένος πολίτης, αλλά πολλά από αυτά που βλέπεις σήμερα είναι απλώς κουτσομπολιό ανεβασμένου επιπέδου" λέει χαρακτηριστικά. Αν η παρακολούθηση της επικαιρότητας σου προκαλεί ανησυχία και άγχος -και αναρωτιέμαι αν αυτό είναι πλέον ο στόχος της ειδησεογραφίας σήμερα- τότε μάλλον δεν σου κάνει καλό.


Τι μπορούμε να κάνουμε;


Φυσικά, δεν μπορούμε να προβλέψουμε το πώς αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι στα δυσάρεστα νέα. Ο κάθε ένας μας είναι ξεχωριστός. Άλλοι αντιδρούν εντονότερα, άλλοι σχεδόν καθόλου.


Δεν νομίζω ότι πρέπει να επικεντρωθούμε τόσο στην ποσότητα των ειδήσεων που "καταναλώνουμε" (σαφώς και πρέπει να προσέχουμε την ποιότητά τους) αλλά στο πώς λειτουργούμε με βάση αυτές στην καθημερινότητά μας και με τους ανθρώπους που μας περιβάλλουν. Αν δούμε πως επηρεάζονται οι σχέσεις μας ή η υγεία μας, τόσο η ψυχική όσο και η σωματική, αν νιώσουμε πως ο χρόνος που καταναλώνουμε σε ειδήσεις είναι, τελικά, χρόνος κλεμμένος από την υπόλοιπη ζωή μας, τότε μάλλον πρέπει να κάνουμε μερικές αλλαγές σχετικά με τη "σχέση μας" με την επικαιρότητα.


  • Δίνουμε βάση στο πώς νιώθουμε. Αν δούμε ότι επηρεάζεται η διάθεσή μας ή οι σκέψεις μας γίνονται όλο και πιο αρνητικές, χρειαζόμαστε ένα διάλειμμα ανάσας. Λίγη μουσική, λίγη άσκηση ή ακόμα και μια κωμωδία μπορούν να βοηθήσουν στο να συνεφέρουμε τη διάθεσή μας.

  • Πολλοί από μας έχουμε ειδοποιήσεις στο κινητό με τα τελευταία νέα, τα κοινωνικά δίκτυα γεμάτα ειδησεογραφικά μπλογκ, ή την τηλεόραση να παίζει συντονισμένη σε εκπομπές επικαιρότητας, επί 24ώρου βάσης. Τίποτα από αυτά δεν βοηθάει στο να είμαστε σωστά και αντικειμενικά ενημερωμένοι. Αντίθετα, προκαλεί μια κατάσταση αρνητισμού στην οποία μπαίνουμε σιγά σιγά, και πολλές φορές χωρίς να το συνειδητοποιούμε, σε σημείο που μας γίνεται δεύτερη φύση. Προτείνεται, λοιπόν, να επιλέξουμε συγκεκριμένη ώρα μέσα στην ημέρα στην οποία θα καθίσουμε, συνειδητά, να ενημερωθούμε, πχ με τον πρωινό μας καφέ ή πριν το μεσημεριανό. Μεγάλη σημασία έχει να απέχουμε από τα νέα πριν πάμε για ύπνο το βράδυ.


Το να παραμένουμε ενήμεροι για ό,τι συμβαίνει γύρω μας είναι, αναμφίβολλα, καλό. Όμως, η ψυχική και σωματική υγεία μας απειλούνται από οποιαδήποτε υπερκατανάλωση. Ακόμα και ειδήσεων.


Βιβλιογραφία



Stress-Related Cortisol Secretion in Men: Relationships with Abdominal Obesity and Endocrine, Metabolic and Hemodynamic Abnormalities, Roland Rosmond, Mary F. Dallman, Per Björntorp

The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, Volume 83, Issue 6, 1 June 1998, Pages 1853–1859


Bad News Sells: The Demand for News Magazines and the Tone of Their Covers

Maria Arango-Kure,Marcel Garz &Armin Rott, Journal of Media and Economics, Pages 199-214 | November 2014



 

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ: η όποια αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρος αυτού χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση της συγγραφέως.


 

Comentários


Στείλε μου ένα μήνυμα, μοιράσου μαζί μου τις σκέψεις σου

Ευχαριστώ! Σύντομα θα λάβεις μήνυμά μου!

© 2022 created by V. Giakoumatou - Πολιτική απορρήτου

bottom of page