top of page

Η πόρτα του σπιτιού μας, το κλειδί, και τα όρια στις σχέσεις μας.

Κάτι πολύ εντυπωσιακό που έχω παρατηρήσει στα ελληνικά χωριά είναι οι πόρτες των σπιτιών. Σε αυτά που έχω επισκεφτεί, τουλάχιστον, είναι ξεκλείδωτες κατά τη διάρκεια της ημέρας. Έτσι, εκεί που πίνεις αμέριμνη τον πρωινό καφέ σου τσουπ! εμφανίζεται η κυρά-Τασούλα από απέναντι η οποία ήρθε - ακάλεστη εννοείται - να δει "τι κάνεις" και "τι θα μαγειρέψεις σήμερα." Έχοντας μεγαλώσει σε πόλη, δεν μπορώ να θυμηθώ να ήρθε κάποιος στο σπίτι μας χωρίς πρώτα έστω να τηλεφωνήσει ή, αν τύχαινε να είναι περαστικός, να χτυπήσει το κουδούνι και να μπει αφού πρώτα ρωτούσε αν μπορεί να περάσει. Με αυτόν τον τρόπο σκέψης, λοιπόν, δεν μπορώ να διανοηθώ ότι οι νοικοκυρές στο χωριό μπορούν να είναι κάθε μέρα, κάθε στιγμή, διαθέσιμες για ψιλή κουβεντούλα. Έλα, όμως, που την κυρά-Τασούλα δεν την διώχνεις από το σπίτι όταν εμφανιστεί, γιατί είναι ντροπή, κι ας έχεις πονοκέφαλο ή ας περιμένεις ένα σημαντικό τηλεφώνημα ή ακόμα-ακόμα ας μην έχεις διάθεση για παρέα εκείνη τη στιγμή. Φαντάσου τι θα γίνει αν έχεις κλειδωμένη την πόρτα και η κυρά-Τασούλα δει φως αναμμένο μέσα.



Κάπως έτσι είναι τα όρια στις σχέσεις μας: σαν την πόρτα του σπιτιού μας. Όλοι έχουμε μια πόρτα - ευτυχώς. Όλοι έχουμε το κλειδί της - επίσης ευτυχώς. Το πότε αυτή η πόρτα θα μένει ορθάνοιχτη, πότε θα είναι κλειδωμένη, πότε θα είναι ξεκλείδωτη και το ποιοι θα έχουν αντικλείδι, είναι κυριολεκτικά στο χέρι μας.

Τα όρια στις σχέσεις μας είναι τόσο σημαντικά όσο η πόρτα στο σπίτι μας. Τα υγιή όρια μας δίνουν τον έλεγχο στη ζωή μας, αφού είναι απαραίτητα αν θέλουμε να είμαστε σωματικά αλλά και ψυχικά υγιείς. Η ανάγκη να θέτουμε όρια και κανόνες είναι επιτακτική, γιατί έτσι μπορούμε να προστατεύουμε και να ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή μας, να διατηρούμε τον αυτοσεβασμό, καθώς και να απολαμβάνουμε υγιείς σχέσεις με τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόμαστε. Τα μη υγιή όρια προκαλούν συναισθηματικό πόνο, ο οποίος μπορεί να επιφέρει ιδιαίτερα ανεπιθύμητα αποτελέσματα: αγχώδεις διαταραχές, δυσθυμία και κατάθλιψη, συνεξάρτηση, ψυχοσωματικά ζητήματα κ.ο.κ. Το να μην υπάρχουν όρια σε μια σχέση είναι σαν να αφήνεις την πόρτα ανοιχτή μέρα - νύχτα: οποιοσδήποτε, ακόμη και κάποιος ανεπιθύμητος επισκέπτης, μπορεί να μπαίνει και να βγαίνει ανενόχλητος όποτε θέλει, έχοντας το δικαίωμα να έχει άποψη στο τι σκέφτεσαι, στο τι νιώθεις και στο τι χρειάζεσαι. Αντίθετα, το να υπάρχουν πολύ αυστηρά όρια σε μια σχέση τελικά μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση, σαν να ζεις σε ένα κάστρο με αυστηρή φρούρηση, περιτριγυρισμένο από τάφρο με κροκόδειλους: δεν μπαίνει κανείς, ούτε βγαίνει.


Τι είναι τα Όρια;


Τα όρια είναι οδηγίες, σύνορα, ή κανόνες που δημιουργεί κάποιος για να ορίσει τρόπους με τους οποίους θέλει να συναναστρέφεται με τους άλλους. Τρόποι οι οποίοι θεωρούνται σωστοί, λογικοί, ασφαλείς και είναι επιτρεπτοί σύμφωνα με αυτόν που θέτει τα όρια. Ταυτόχρονα, στα όρια περιλαμβάνονται και οι επιπτώσεις που υπάρχουν όταν κάποιος παραβεί τους κανόνες ή περάσει τα σύνορα. Με λίγα λόγια, τα όρια καθορίζουν ποια συμπεριφορά των άλλων είναι αποδεκτή και ποια όχι.


Τα όρια μπορεί να είναι συναισθηματικά αλλά και σωματικά. Τα συναισθηματικά όρια έχουν να κάνουν με το διαχωρισμό των δικών σου συναισθημάτων από αυτά κάποιου άλλου. Παραβίαση αυτών των ορίων μπορεί να περιλαμβάνει: το να νιώθεις υπεύθυνος για τα συναισθήματα του άλλου, το να αφήνεις τα συναισθήματα του άλλου να καθορίζουν τα δικά σου, το να μην εκφράζεις κάτι που σε ενοχλεί από φόβο για την αντίδραση του άλλου, το να θυσιάζεις τις ανάγκες σου για να μη στεναχωρήσεις κάποιον άλλο, το να κατηγορείς τρίτους για θέματα δικά σου ή το να αναλαμβάνεις εσύ την ευθύνη για θέματα των άλλων.


Τα σωματικά όρια περιλαμβάνουν σαφώς το σώμα σου, αλλά και τον προσωπικό σου χώρο καθώς και την ιδιωτικότητά σου. Παραβίαση αυτών των ορίων μπορεί να περιλαμβάνει: το να στέκεται κάποιος πολύ κοντά σου (πριν τον κορωνοϊό, σύμφωνα με έρευνες, μια ελάχιστη άνετη απόσταση που μπορούσε να έχει κάποιος ξένος από εσένα ήταν κάπου μεταξύ 25 και 50 εκατοστών, ενώ με οτιδήποτε λιγότερο η κατάσταση γινόταν άβολη), το να σε αγγίζει κάποιος χωρίς να το θέλεις, το να μπαίνει στο γραφείο σου χωρίς να χτυπά την πόρτα, ή το να κοιτάζει αρχεία στον υπολογιστή ή το κινητό σου. Εν γένει, τα σωστά όρια επιτρέπουν την προστασία της ταυτότητάς μας και το δικαίωμα μας να κάνουμε τις επιλογές μας.


Μαθαίνουμε για τα όρια από πολύ μικρή ηλικία, αρχικά μέσα στην οικογένειά μας και αργότερα με άλλες συναναστροφές. Αυτά τα όρια προσλαμβάνονται σαν τρόπος διαχωρισμού των δικών μας αναγκών από τις ανάγκες των άλλων. Όταν δύσκολα μπορούμε να εκφράσουμε τα πιστεύω και τα θέλω μας αλλά και να συνειδητοποιήσουμε ότι οι μόνοι υπεύθυνοι για αυτά είμαστε εμείς, τότε και στην ενήλικη ζωή μας θα δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε, για παράδειγμα, ότι δεν ευθυνόμαστε εμείς για τα συναισθήματα των άλλων.


Πώς να καταλάβω ότι υπάρχει πρόβλημα στα όρια που βάζω;


Για να καταλάβεις ότι κάποια σχέση σου δεν έχει τα σωστά όρια, πρέπει να είσαι συντονισμένος με τα συναισθήματά σου. Δείξε ιδιαίτερη προσοχή αν σε μια σχέση νιώθεις άβολα, πίεση, πικρία, ενοχή, φόβο και άγχος. Αυτά τα συναισθήματα συνήθως προκύπτουν όταν νιώθουμε ότι μας εκμεταλλεύονται ή δεν μας εκτιμούν. Σκέψου λίγο τους ανθρώπους που σε κάνουν να αισθάνεσαι κατ' αυτόν τον τρόπο. Μήπως οι παρακάτω εκφράσεις σου λένε κάτι:

- δεν μπορώ να χαλάσω χατήρι

- δεν μπορώ να εκφράσω τα θέλω μου

- δεν μπορώ να πάρω δικές μου αποφάσεις

- νιώθω ότι με κρίνουν

- νιώθω υπεύθυνος για τα συναισθήματά τους

- όταν αυτοί νιώθουν καλά τότε νιώθω έτσι κι εγώ, αλλά όταν νιώθουν άσχημα νιώθω άσχημα κι εγώ

- αισθάνομαι συχνά αγχωμένος/σε υπερένταση/ όταν είμαι μαζί τους.


Κανείς, ωστόσο, δεν θέλει να παραβιάζουν τα όριά του. Το ερώτημα που προκύπτει είναι "γιατί επιτρέπουμε να τα παραβιάζουν;" Οι συνήθεις λόγοι συνοψίζονται ως εξής:

- Φόβος απόρριψης και ίσως εγκατάλειψης

- Φόβος πιθανής ρήξης

- Ενοχές

- Έλλειψη γνώσης για υγιή όρια

- Φόβος για τη σωματική ακεραιότητα



Πώς θα βάλω τα όρια στις σχέσεις μου;


Να ξεκαθαρίσω πρώτα ότι οι σχέσεις οι οποίες χρειάζονται όρια είναι: όλες. Δεν υπάρχει ανθρώπινη σχέση χωρίς όρια: φιλική, ερωτική, επαγγελματική, οικογενειακή. Τα όρια σίγουρα πρέπει να είναι διαφορετικά ανά περίπτωση, αλλά πρέπει να υπάρχουν παντού. Πρωτίστως, πρέπει να είσαι ξεκάθαρος για το τι θέλεις από κάθε σχέση σου. 'Ετσι, θα μπορέσεις πιο εύκολα να βάλεις τα όρια.


Πάμε να δούμε τα βήματα που χρειάζονται για να βάλεις τα όρια.


  1. Ξεκαθάρισμα. Αναγνώρισε ποιες σχέσεις σου χρειάζονται αναθεώρηση των ορίων τους.

  2. Επικοινωνία. Μίλα και πες ό,τι έχεις να πεις, εστιάζοντας σε σένα και όχι στον άλλον. πχ αντί να πεις "σταμάτα να εκμεταλλεύεσαι την καλοσύνη μου", πες "νιώθω ότι δεν μου δίνεις περιθώρια να πω όχι σε κάτι που μου ζητάς"

  3. Λίγα λόγια και σταράτα. Το "όχι" αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση από μόνο του, φερ ειπείν. Δεν χρειάζεται να κολλήσεις από πίσω κάποια δευτερεύουσα πρόταση που να δικαιολογεί την άποψή σου. Έχεις κάθε δικαίωμα να λες όχι, χωρίς να είσαι υποχρεωμένος να εξηγήσεις το γιατί.

  4. Επιπτώσεις. Είναι σημαντικό να είσαι ξεκάθαρος με το πόση σημασία έχουν τα όρια που βάζεις και το τι επίπτωση θα έχει η όποια παραβίασή τους. Άλλωστε, ποιο το νόημα των ορίων αν μπορούν να παραβιάζονται;

Μερικά παραδείγματα ορίων (για να εμπνευστείς):

- Λέμε όχι όταν δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να κάνουμε κάτι.

- Λέμε ναι όταν νιώθουμε ότι μπορούμε να βοηθήσουμε όταν αυτό μας ζητείται.

- Ζητάμε βοήθεια.

- Δεν είμαστε συγκεντρωτικοί.

- Προστατεύουμε τον χρόνο μας: δεν λέμε ναι σε περισσότερα από όσα μπορούμε να διαχειριστούμε.

- Επιδιώκουμε να περνάμε χρόνο μόνοι. Όλοι χρειαζόμαστε χώρο.

- Δεν φοβόμαστε να μιλήσουμε όταν νιώθουμε πως κάποιος δεν μας φέρεται σωστά ή παραβλέπει τις ανάγκες μας.

- Βάζουμε τον εαυτό μας πρώτα από όλα, δίνοντας αξία σε ό,τι είναι σημαντικό για εμάς. Ο εγωκεντρισμός είναι πρόβλημα, όχι ο εγωισμός. Άλλωστε αν δεν είμαστε εμείς καλά, τότε πώς θα ανταπεξέλθουμε στις ανάγκες της σχέσης που μας αναλογούν;

- Δεν νιώθουμε ενοχές ούτε υπευθυνότητα για συναισθήματα και συμπεριφορές άλλων.

- Μοιραζόμαστε τα προσωπικά μας σταδιακά, με μέτρο, και αμοιβαία (όσα μας δίνουν, τόσα να δίνουμε)


Αν προσπαθείς να εισάγεις νέα όρια σε μια σχέση, το πιο πιθανό είναι το άλλο άτομο να προβάλει αντίσταση. Αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο. Σκέψου ότι τόσον καιρό είχε συνηθίσει σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά. Όμως, μην το βάλεις κάτω. Υποστήριξε αυτά που προσπαθείς να χτίσεις και βάλε τις ανάγκες σου σε προτεραιότητα. Οι υγιείς σχέσεις βασίζονται στην ισορροπία του δούναι και λαβείν. Σε μια υγιή σχέση πρέπει να νιώθεις ήρεμος, ασφαλής και αποδεκτός. Πρέπει να αισθάνεσαι ότι σε υποστηρίζουν, ότι σε φροντίζουν και ότι σε σέβονται. Μια υγιής σχέση πρέπει να έχει το περιθώριο να συγχωρεί αδυναμίες και λάθη του παρελθόντος, βάζοντας στην άκρη εκδικητικές τάσεις και ταυτόχρονα επιτρέποντας σε αυτόν που έπραξε το όποιο λάθος να επανορθώσει χωρίς να χρειάζεται να βάλει τον εαυτό του σε δεύτερη μοίρα.


Οι ανθρώπινες σχέσεις είναι ζωντανοί οργανισμοί. Θέλουν τροφή, αγάπη, κατανόηση και συνεχή εξέλιξη για να ευδοκιμήσουν.


(Τώρα μπορείς να πεις στην κυρα-Τασούλα ότι μπορεί να έρχεται στο σπίτι σου συγκεκριμένες ώρες ή αφού πρώτα τηλεφωνήσει, χωρίς να αισθάνεσαι άσχημα. Μπορεί η κυρα-Τασούλα να παραξενευτεί στην αρχή, αλλά αφού σε αγαπάει και σε σέβεται, θα σεβαστεί τελικά και την επιθυμία σου. Έτσι, δεν θα νιώθεις άσχημα όταν την ακούς να σου φωνάζει από την πόρτα της αυλής σου: "καλημέεεεερα!")


Πηγές:

  • Barnett, J.E., Baker, E.K., Elman, N.S., & Schoener, G.R. (2007). In pursuit of wellness: The self-care imperative. Professional Psychology-Research and Practice, 38(6), 603-612.

  • Cleantis, T. (2017, May 25). Self care skills for relationships. Retrieved from http://www.hazeldenbettyford.org/articles/cleantis/self-care-skills-relationships

  • Cloud, H., & Townsend, J. (2002). Boundaries in Marriage. Grand Rapids, MI: Zondervan.

  • Hall Health Center Health Promotion staff. (2014, January). Healthy vs unhealthy relationships. Retrieved from http://depts.washington.edu/hhpccweb/health-resource/healthy-vs-unhealthy-relationships/

  • IPFW/Parkview Student Assistance Program. (n.d.). Setting boundaries with difficult people. Retrieved from http://new.ipfw.edu/affiliates/assistance/selfhelp/relationship-settingboundaries.html

  • Kairns, D.M. (1992). Protect yourself: Set boundaries. RN, 55(3), 19-22.

  • Katherine, A. (2000). Where to draw the line: How to set healthy boundaries every day. New York: Fireside.


 

ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ: η όποια αναδημοσίευση του κειμένου ή μέρος αυτού χωρίς την έγγραφη συγκατάθεση της συγγραφέως.

Comments


Στείλε μου ένα μήνυμα, μοιράσου μαζί μου τις σκέψεις σου

Ευχαριστώ! Σύντομα θα λάβεις μήνυμά μου!

© 2022 created by V. Giakoumatou - Πολιτική απορρήτου

bottom of page